كاوش ها و یافته های باستان شناسی در دشت قزوین، نشان گر مرحله یک جانشینی و کشاورزی در هزاره هفتم پیش از میلاد و برخورداری ساکنان آن از صنایع اولیه و نظام اجتماعی است. منازل مسکونی، معبد، کارگاه های صنعتی، اشیای زینتی، مجسمه ها، انبارهای غله و... از تمدن دیر پای مردمان این ناحیه در هزاران سال پیش حکایت دارند. قزوین دردوره های پیشین، از مراکز مهم تمدن ماقبل تاریخ بوده و شامل سرزمین های میان شهریار، جلگه ری و دشت قزوین بوده است. بررسی های به دست آمده از تپه سگزآباد بویین زهرا، نشان دهنده زیستگاه های انسانی متعددی در هزاره های پیش از میلاد است. هم چنین دریک کیلومتری جاده کرج به قزوین، تعدادی تپه باستانی کشف شده که تا حدی وضعیت زندگی اقوام این ناحیه را در حدود هزاره چهارم قبل از میلاد روشن می سازد. آثار و اشیاء به دست آمده در سگزآباد قزوین، مربوط به دوران نو سنگی و ماقبل تاریخ است . قزوین در عصر صفوی شهر بزرگ و زیبایى است كه در دشتى وسیع واقع در سه فرسنگى كوه الوند بنا شده است....دوازده هزارخانه و صد هزار تن جمعیّت دارد.صد خانوار یهودى،و چهل خانوار مسیحى در این شهر به سر مىبرند.میدان شاه كه اسب‌دوانى نیز در آن‌جا به عمل مىآید زیباترین نقاط این شهر است... قزوین مسجد بسیار ندارد....بعد از مسجد مهم‌ترین و مجلل‌ترین عمارات قزوین مدارسى است كه طلاّب‌علوم دینى در آن تحصیل مىكنند....آنچه قزوین را در انظار بینندگان باشكوه‌و رفیع مینماید كاخها و خانه‌هاى قصرآساى بزرگان و اعیان شهر است كه همه‌تماشائى و دیدنى است.....اما این شهر نسبت‌به شهرت و عظمتش باغ و بستان زیاد ندارد،زیرا هم خاك دشتى كه شهر در آن بناشده شنى و هم آبش كم است.برخى از كشتزارهایش از آب شاخهء كوچكى ازشاهرود آبیارى مىشود. كاریزهایى نیز دارد.آب آشامیدنى بیشتر مردم از چاه‌هایىكه غالباً متجاوز از سى پا گودى دارد برآورده مىشود.آب این چاهها خنك اماسنگین و بىمزه است.كمبود آب گذشته از این كه بزرگ‌ترین مانع رشد كشاورزىو توسعهء باغها و بوستانهاست مایهء سنگینى و ناسازگارى هوا و عدم رعایت بهداشت‌عمومى است،و این عوامل زیان‌زا مخصوصا در تابستانها بیشتر ظاهر مىشود.زیراچنان كه یاد شد قزوین رودخانه و آب جارى ندارد كه كثافات شهر را بزداید وهمراه خود به جاهاى دور ببرد... انتخاب قزوین به عنوان پایتخت صفویان درقرن دهم علاوه بر بازنمایی اهمیت شهر، دوره درخشانی از عمران و توسعه شهری را رقم می زند که درآثار سفیران و بازرگانان غربی که به ایران آمده اند؛ مشهود است. طراحی و ساخت نخستین خیابان ایرانی، چهارباغ ها، میدان ها، کاخ ها، مدارس، مساجد، بوستان های شهری و … که به الگویی برای شهرسازی در سراسر ایران تبدیل شد؛ از این منطقه آغاز می شود.