
استراخاتون یا سارا خاتون یا ستاره خاتون یا سارا بت آشتر بنایی مذهبی متعلق به قوم یهود است. نام مقبره استراخاتون یا ستاره خاتون و طبق مستندات تاریخی به مقبره سوشاندخت یا دخت یزدگرد نیز معروف است طبق شواهد تاریخی گویا به هزار و چهارصد و اندی سال قبل باز می گردد. سنگ قبر یافته شده از این بنا که به زبان عبری نوشته شده است، صراحتاً تاریخ 1200 سال قبل را نمایش می دهد. آثار کهن یهودی در پیر بکران سکونت قوم یهود در اصفهان سابقهای بس قدیمی دارد. در قرن چهارم هجری شهر اصفهان به دو بخش بزرگ بنام جی و یهودیه تقسیم میشده و یهودیه از آن جهت به قسمت بزرگ قدیمی شهر اطلاق میشده که قدیمیترین مرکز یهودی نشین اصفهان در این قسمت قرار داشته است. نویسندگان قدیم از آنجمله مقدسی صاحب کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم درباره یهودیه اصفهان مطالبی نوشتهاند، مقدسی مینویسد : یهودیه از لحاظ وسعت دو برابر جی بود و باین جهت یهودیه نام داشت که در زمان بخت النصر(605 تا 562 ق م) یهودیان را از بابل کوچ داده و در این مکان ساکن کرده بودند، یهودیه از حیث وسعت با همدان همسری میکند و بلکه بزرگترین شهرهای ایالت جبال است، البته ری را میتوان از این حکم مستثتی کرد، اصفهان یک مرکز تجاری بوده و از آنجا پارچههای ابریشمی وآرایشهای گچبری و کاشیکاری در غرفه فوقانی داخل بقعه پیر بکران آرامگاه محمدبن بکران در ضلع شمالی داخل بقعه پارچههای نخی به مقادیر زیاد صادر میکردند، زعفران و اقسام میوهجات در نواحی آن که وسیعترین و پرآبترین نقطه ایالت جبال بود بعمل میآمد، مقدسی گوید چون بخت النصر یهودیان را از بیت المقدس کوچانید یهودیان شهری که به سرزمین خودشان همانند باشد غیر از اصفهان نیافتند و در آنجا فرود آمدند و بعضی هم گفته اند که شوشاندخت (سوسن) همسر یزدگرد اول ساسانی (399 – 240 میلادی) که خود یهودی بوده این محل را برای سکونت یهودیان بنا نهاده است . آثار کهن یهودی در قسمتی از روستای پیر بکران مشاهده میشود و این آثار شامل بقعهها و سنگهای قدیمی قبور یهودیان است که از زمانی بسیار قدیم در این محل مدفون شدهاند، هم اکنون نیز گورستان عمومی یهودیان اصفهان همین قبرستان قدیمی است و یهودیان اصفهان اموات خود را برای تدفین از شهر اصفهان باین محل میآوردند. در کنیسه یعقوب پیر بکران که بنام اِسْتْرِ خاتون (سارِح بِتْ آشِرْ ) نیز شهرت دارد ضمن تجدید ساختمان سقف کنیسه، سنگ نوشتهای بطول 95 و عرض75 سانتیمتر از زیر خاکهای برهم انباشته شده کنیسه در سال 1322 – 1323 خورشیدی بدست آمده و اکنون بر دیوار یکی از طاقنماهای داخل کنیسه نصب شده است، کتیبه این لوح سنگی بخط عبری برجسته مشتمل بر آیاتی از توریة و تاریخ تحریر و نصب آن از اوایل قرن دوم مسیحی بشرح زیر است: « دروازههای عدالت را برای من بگشائید. به آنها داخل شده خدا را حمد خواهم گفت دروازه خداوند اینست. عادلان بدان داخل خواهند شد و این سنگ را که چون ستون برپا کردم بیت الله شود و آنچه بمن بدهی ده یک آنرا بتو خواهم داد اینک من فرشتهای پیش روی تو میفرستم تا ترا در راه محافظت نموده بدان مکانی که مهیا کردهام برساند خداوند برای شما جنگ خواهد کرد شما خاموش باشید بتاریخ پنجشنبه بیست و هشتم ماه آب سال 3890 از خلقت آدم خداوند این ماه عزا را (مقصود ماه آب است که ماه سوگواری یهودیان میباشد) بشادی مبدل نماید. سلام بر تمام افراد اسرائیل غلام این درگاه داود بن یعقوب .»